TRADHISI SURANAN (SERIBU
INGKUNG)
WONTEN ING DESA KUWARISAN,
KELURAHAN PANJER, KECAMATAN KEBUMEN, KABUPATEN KEBUMEN
MAKALAH
Oleh
Dwi Asih Setio Utami
(2601413001)
Fiika Nur Ulfatun Khasanah
R.
(2601413002)
Dwi Noviyanti
(2601413014)
FAKULTAS BAHASA DAN SENI
UNIVERSITAS NEGERI
SEMARANG
2014
BAB I
PENDAHULUAN
A.
Latar
Belakang
Tradisi Jawa
yaiku tradisi sing nduweni tata cara kang unik lan sakral, sing nduweni aturan ingkang
kudu ditindakake. Sareh dene kuwi
maneka warna tradisi sing ana ing Jawa kudu terus dilestantunake
lan dibudayakake supaya ora kagusur saka tambah majune jaman. Salah siji daerah sing isih nglestantunake
tradisi-tradisi Jawa yaiku kabupaten Kebumen. Kabupaten Kebumen yaiku salah
sisjining kota kang ana ing Jawa bagian tengah, kang terkenal nganggo dialek
ngapak. Ing kabupaten iki isih kerep dianakake tradisi utawa upacara-upacara adat. Kabeh mau bisa kelakon amarga kabeh lapisan masyarakat melu aktif njaga kabeh tradisi sing di duweni. Saka rakyat biyasa, kepala tesa, nganti pejabat pamerentahan kabupaten.
Salah siji tradisi sing ana ing kabupaten Kebumen yaiku tradisi Suranan ing desa Kuwarisan, kelurahan Panjer, Kecamatan Kebumen, kabupaten Kebumen. Desa Kuwarisan iku manggone ana ing Kebumen pusat, dadi akeh wong sing nyengkuyung tradhisi iki. Tradisi ing desa iki isih terus dilakoi nganti saiki, dadi tradisi iki cocok banget kanggo di tliti luwih jero. Tradhisi suranan iki uga ana aturan lan tata cara sing bisa dirembug, kayata ngenani agama, ekonomi, kaluwarga lan saliya-liyane.
Salah siji tradisi sing ana ing kabupaten Kebumen yaiku tradisi Suranan ing desa Kuwarisan, kelurahan Panjer, Kecamatan Kebumen, kabupaten Kebumen. Desa Kuwarisan iku manggone ana ing Kebumen pusat, dadi akeh wong sing nyengkuyung tradhisi iki. Tradisi ing desa iki isih terus dilakoi nganti saiki, dadi tradisi iki cocok banget kanggo di tliti luwih jero. Tradhisi suranan iki uga ana aturan lan tata cara sing bisa dirembug, kayata ngenani agama, ekonomi, kaluwarga lan saliya-liyane.
Merga
tradhisi iku unik dibanding tradhisi liya-liyane, ndadekake pengin neliti lan
nganalisis luwih cermat. Carane nliti kudu mlebu langsung ana ing masyarakat
kono supaya luwih cetha, ugi kudu wawancara langsung karo salah sijining warga
desa Kuwarisan kono.
B.
Rumusan Masalah
1.
Ana ing ngendi mapane desa Kuwarisan kuwi?
2.
Apa kang diarani tradhisi Suranan (Seribu Ingkung) kuwi?
3.
Kepriye tatacarane tradhisi Suranan (Seribu Ingkung) kuwi?
4.
Apa bae pranata kang ana ing tradhisi Suranan (Seribu
Ingkung )?
C.
Tujuan
1.
Supaya ngerti ing ngendi mapane desa Kuwarisan kuwi.
2.
Supaya ngerti apa ang diarani tradhisi Suranan (Seribu
Ingkung).
3.
Supaya ngerti kaya apa tata carane tradhisi Suranan (Seribu
Ingkung).
4.
Supaya ngerti apa bae pranata sing ana ing tradhisi Suranan
(Seribu Ingkung)
BAB
II
PEMBAHASAN
A.
Desa Kuwarisan
Desa Kuwarisan mapan ana ing kelurahan Panjer,
Kecamatan Kebumen, Kabupaten Kebumen. Kabupaten Kebumen mapan ana ing Jawa
tengah bagian kidul, ing pinggir segara kidul. Panggonan kang strategis iki
ndadekake Kebumen terkenal awit saka akehe pantai-pantai sing endah. Karukunan
ing kebumen taksih dijaga nganthi saiki, ngono uga karo tradhisine. Ing Kebumen
taksih akeh tradhisi sing terus ditindakake nganthi saiki. Kaya dene tradhisi
sing ana ing desa Kuwarisan.
Desa kuwarisan, kecamatan Kebumen mapane ana ing
tengah kabupaten Kebumen, yaiku ana ing pusat pamarentahan, mula akeh warga
sing nglestarikake tradhisi iki. Luwih tepate mapan ana ing sawetana kecamatan
Pejagoan, lan ana ing sakulone kecamatan Kutowinangun. Ing desa iki wargane
rata-rata nduweni pegawean dadi petani, pedagang, uga peternak. Sanajan Kebumen
manggon ana ing pinggir segara, naging desa kuwarisan ora manggon ing pinggir
segara, mula ing desa iki pra ana warga sing dadi nelayan.
B.
Tradhisi Suranan utawa Tradhisi Seribu Ingkung
Ritual menika dilaksanakake kangge
pengetan tokoh ulama Jawa ingkang nyebarake agama islam wonten ing desa mriku,
inggih menika Desa Kuwarisan Kelurahan Panjer Kecamatan Kebumen Kebupaten
Kebumen. Boten namung mengeti tokoh ulama agama menika kemawon, nanging ugi
kangge mengeti wulan syura utawi muharam. Tradisi menika dipunlasanakake dinten
jumat kliwon wonten ing wulan syura menika. Menawi boten wonten dinten jumat
kliwon wonten ing wulan syura menika, saged dipunlaksanakake dinten jumat pon.
Para warga wonten ing desa mriku sami nderek sedaya, inggih menika ingkang
muslim, non muslim, warga asli keturunan dukuh menika sedaya wajib nderek
kangge nglaksakake tradisi menika. Menawi wonten keluwarganipun ingkang wonten
ing luar kota menika uga wajib ngirim arta utawi wangsul kangge nderek tradisi
menika.
C.
Tata Carane Tradhisi Suranan
Prosesi ritualipun, nalika jumat
enjing para warga sareng-sareng nyembelih ayam jantan utawi jengger ingkang
sehat lan boten cacat. Lajeng para ibu-ibu sami masak gulai ayam, nanging
ayamipun boten dipuniris-iris, dados taksih wujud ingkung. Nalika masak boten
pareng dipuncicipi masakanipun sakderengipun dipun paring donga tahlil
sasampunipun sholat jumat kelampahan. Para ibu boten naming damel gulai ingkung
kemawon, nanging ugi damel tumpeng lan laukipun. Lajeng tumpeng lan ingkung
dipunarak saking Balai Desa dumugi pelataran masjid Banyumudal. Lajeng dipun
dongani lahlil dening ulama agama, lan dhahar tumpeng lan ingkung sesarengan.
Para warga pitados menawi
ritual menika wajib lan kudu dipuntindakake, amargi wonten tradisi menika
kangge sarana silaturahmi, saged berbagi kalian yatim piatu lan fakir miskin,
kangge perwujudan persatuan manungsa kalian Tuhanipun, ugi kangge ningkataken
gizi keluwarga.
D. Pranata
Kang Ana ing Tradisi Suranan
1. Pranata
Agama
a.
Pangan sega lan lauk pitik yaiku kanggo
ningkatake Gizi Keluarga (dianjurkan saka agama nang
bulan Muharram kanggo pangan panganan sing bergizi ).
b.
Kanggo-kanggo tumpeng lan Ingkung marang
sedulur lan wong sing luwih tuwa
lan khususnya marang Fakir Miskin lan
anak Yatim Piatu yaiku perwujudane panggawe bekti nang wong
sing sepuh (tuwa) mulane sadurung kawacakne doa panganan
ora oleh dipangan dhisik, lan bentuk amal sodakoh nang dina
10 bulan Muharram dikongkonke saka agama kanggo ngakehake
menehake
amal khususnya marang Fakir Miskin lan parayatim Piatu
c.
Pitik jero
kaanan diingkung yaiku filosofi manusia , menawa
wong sadurung mungkur alam fana/donya diwajibke
nglakoni sholat ben matine jero kaanan
Khusnul khotimah (becik perbuatanya lan
katampa arwahnya) .
d.
Warga lan turun teka dhewe
menyang masjid dadi bentuk Ikatan kekeluargan lan
persahabatan diendi keluarga lan tedak turun sing wis kepisah
adoh utawa durung ngenal siji padha liyane dadi nyiji bali
lan ngumpulaken balung pisah.
e.
Ulem-ulem awak para tokoh agama lan
masyarakat karo pimpinane pamerentah
dadi perwujudan nyiji lan
ketemuneumat manusia saka kalangan panguwasa wilayah lan
arepa rakyatnya.
2.
Pranata Keluarga
Tradisi mudhun tumurun iki dilakoke warga dakwarisan saben Jemuwah kliwonneng bulan Muharram/Sura. saben keluarga utawa turun asli dusundakwarisan, becik sing neng Kebumen arepa sing neng njaba daerah, nggawetumpeng ingkung. Bahkan ora arang saka dekne kabeh sing ana
ing njabadaerah mudik menyang desa halaman kanggo melu ngelingi tradisi singdisakraklan kesebut. yena ora sempat mudik, dekne kabeh menitipkan dhuwit marang sanak keluarga neng desa kanggo nggawekne tumpeng ingkungdhuwur jeneng awake.
3.
Pranata
Ekonomi
Pranata ekonomi
yaiku ana gegayutane karo babagan ekonomi kayata produksi, distribusi lan konsumsi. Warga desa
kuwarisan sing manggon ana inga desa kuwarisan utawi sing manggon ana ing sanjabane desa kuwarisan kudu
nggawe ingkung. Wong sing manggon ana
ing sanjabane desa kuwarisan kudu ngirim dhuwit marang kaluwarga sing ana ing
desa kuwarisan kanggo digawekake ingkung. Kadangkala wong sing ora nduweni
dhuwit kudu nabung ngumpulake dhuwit kanggo nggawe ingkung, merga kabeh kepala
keluwarga kudu nggawe ingkung. Ingkung iku di terake menyang mesjid banyumudal.
Lan sabanjure di arak, ingkung iku dipangan lan dibagekake menyang wong wong
mligine wong-wong fakir miskin.
Kesimpulane Menawa ditlitikanthi cermat, tradhisi surana iki nduweni
aturan-aturan utawi pranata ingkang werna-werna. Kabeh tradhisi ana aturane,
ngono uga karo tradhisi suranan ing desa Kuwarisan. Kadangkala aturan-aturan
iku ora pasa karo kahanane dhewe. Nanging, kabeh aturan iku pancen kudu
ditindakake nang saben warga desa kuwarisan lan keturunanae, supaya bisa oleh
kabagswarasan saka Gusti Ingkang Maha Agung. Supaya aturan-aturan mau bisa
tetep mlaku, seben wong kudu ngilangi rasa egoise dhewe-dhewe, lan kudu nduweni
rasa tepo slira.
BAB
III
Hasil
Wawancara
Hasil
Narasumber dengan Salah Satu Penduduk :
Identitas
Narasumber
Nama
: Muthoharoh
TTL : Kebumen, 15 Februari 1972
Alamat
: Panggel,Panjer,Kebumen
Jabatan : Warga Desa Panjer yang sekarang
menetap di Desa Gadungrejo
1.
Siten asmanipun ibu?
2. Wiwit kapan ibu ngertos utawi ningali tradhisi suranan punika?
3. Miturut pamanggih ibu, punapa ancasipun warga Kuwarisan ngawontenaken tradhisi punika?
4. Kapan masyarakat desa Kuwarisan ngawontenaken tradisi suranan?
5. Punapa alasanipun masyarakat nindakaken suranan wonten ing Masjid Banyumudal mriki?
6. Kados pundi prosesi tradisi punika?
7. Sinten mawon ingkang ndherek tradhisi punika?
8. Nilai utawa guna punapa ingkang saged dipun pundhut saking tradhisi punika?
Jawabane :
2. Wiwit kapan ibu ngertos utawi ningali tradhisi suranan punika?
3. Miturut pamanggih ibu, punapa ancasipun warga Kuwarisan ngawontenaken tradhisi punika?
4. Kapan masyarakat desa Kuwarisan ngawontenaken tradisi suranan?
5. Punapa alasanipun masyarakat nindakaken suranan wonten ing Masjid Banyumudal mriki?
6. Kados pundi prosesi tradisi punika?
7. Sinten mawon ingkang ndherek tradhisi punika?
8. Nilai utawa guna punapa ingkang saged dipun pundhut saking tradhisi punika?
Jawabane :
1.
Muthoharoh.
2.
Wis suwe, pas aku cilik tradisi kie wis ana nang kene. Dadi masyarakat
mung gari nglestarekna bae.
3.
Ritual kie dilaksanakna kanggo pengetan tokoh
ulama Jawa sing nyebarna agama islam nang aring desa kie, yakue Desa Kuwarisan
Kelurahan Panjer Kecamatan Kebumen Kebupaten Kebumen. Ora kur mengeti tokoh ulama agama kue, ning ugo kanggo mengeti wulan syura utawa muharam.
4.
Tradisi kie dilasanakna
dina jumuwah kliwon nang aring wulan syura kie. Nek nang aring wulan syura ora
ana dina jumuwah kliwon, bisa diganti dina jumuwah pon..
5.
Merga Masjid Banyumudal kie yaiku masjid pertama sing dienggo Syekh Ibrahim Asmara Kandi kanggo nyebarna agama islam.
6.
Prosesi rituale yaiku,
nalika jumuwah esuk para warga bareng-bareng nyembelih ayam jantan utawa
jengger sing sehat lan ora kena cacat. banjur para ibu-ibu pada masak gulai
ayam, ning ayame ora kena diiris-iris, dadi taksih wujud ingkung. Nalika masak ora
kena dicicipi masakane sadurunge disongani kanthi maca tahlil sawise sholat
jumat kelampahan. Para ibu uga ora mung gawe gulai ingkung tok, nanging uga
nggawe tumpeng lan lawuhe. Banjur tumpeng lan ingkung diarak sakang Balai Desa
tekan pelataran masjid Banyumudal. Banjur didongani tahlil nang aring ulama
agama, lan dhahar tumpeng lan ingkung bareng-bareng.
7.
Sing melu ngramekake acara kie yaiku kabeh warga desa
Kuwarisan Kelurahan Panjer, ora kejabayaiku warga Dusun Kuwarisan Kelurahan Panjer. Awit saka wong muslim, non muslim, wong tuwa,
wong enom, gedhe, cilik, warga asli, warga pindhahan, nganti warga
kuwarisan sing manggone ora ing desa kuwarisan.
8.
Awit saka dianakake tradhisi kie, bisa
ngraketna tali silaturahmi antarane warga desa Kuwarisan. Warga sing maune ora
tau ketemu siki bisa ketemu nang mesjid banyumudal. Fakir miskin sing maune
jarang mangan enak, siki bisa mangan enak saka pembagian ingkung mau. Kejaba kue
tradhisi suranan kie uga bisa tetep lestari.
Tidak ada komentar:
Posting Komentar